Opiaten en chronische pijn
Ruim twee miljoen mensen in Nederland hebben last van chronische pijn. Meestal gaat het om rugpijn, nekpijn of pijn in
de gewrichten.
​
Soms heeft de pijn een oorzaak die niet weggenomen kan worden, bijvoorbeeld ernstige gewrichtsschade vanwege artrose of reuma.
Maar er zijn ook mensen die veel en langdurig pijn hebben, terwijl daar geen oorzaak voor gevonden kan worden. Sommige mensen hebben hier zoveel last van, dat hun hele leven erdoor bepaald wordt, en helemaal in het teken van pijn staat.
Hoe kun je langdurige, hevige pijn hebben
terwijl er geen oorzaak te vinden is..?
Een falend pijnsysteem
Bij chronische pijn is er vaak sprake van een falend pijnsysteem. Meestal is er een verstoring in de ingewikkelde relatie tussen de pijn zelf en de processen in ons hoofd, die de pijn weer onder controle zouden moeten brengen. Hierdoor verslechtert de kwaliteit van leven ernstig.
​
Eén oorzaak kan zijn dat je in het verleden langdurig ernstige pijn hebt gehad. Daardoor is je centrale zenuwstelsel zo overprikkeld geraakt, dat het in de alarmstand is blijven steken. Er dreigt gevaar, is de boodschap. Ook wanneer de oorzaak van de pijn niet meer aanwezig is, blijft het centrale zenuwstelsel die alarmboodschap uitzenden. De alarmboodschap wordt door het lichaam vertaald in pijn. Zo raakt het lichaam steeds sterker overprikkeld. Dit fenomeen heet 'sensitisatie'.
​
Hoe ontstaat chronische pijn
Sensitisatie
Bij sensitisatie verkeert het lichaam in een permanente stresssituatie. Lichaam en geest zijn uitgeput, oververmoeid. Je wordt depressief, angstig, want die alarmbellen blijven maar rinkelen.
Door de stress wordt de pijn en verkramping steeds erger. Je gaat steeds minder bewegen, je spieren worden zwakker. Je lichaam verstijft. De pijn die je voelt wordt veroorzaakt en in stand gehouden door overprikkeling van het centrale zenuwstelsel.
Foto: Halacious, Unsplash
Chronische sensitisatie
Sensitisatie komt heel veel voor bij mensen die langdurig opiaten gebruiken. Vaak wordt het chronisch. Hiervoor zijn een aantal redenen:
- Spierspanning
- Verkrampt bewegen
- Overbelasting
- Verslechterde lichamelijke conditie
- Herhaalde weefselbeschadiging in het verleden
- Negatieve emoties
- Angst om te bewegen of angst voor pijn
- Neerslachtigheid, boosheid, onzekerheid, machteloosheid
- Depressie
- Stress
- Teveel aandacht gericht op de pijnlijke plek(ken)
- Conflicten
- Gedachten als: ‘de pijn die ik heb, betekent dat er iets ernstigs aan de hand is’, ‘omdat ik deze pijn voel, kan ik maar beter
niet bewegen’ of ‘ik kan zelf niets doen aan de pijn die ik voel’.
"Bij sensitisatie kan er gesteld worden dat er een aantal fouten
in het zenuwstelsel geprogrammeerd zitten. Deze fouten zijn
niet met een medische ingreep te herstellen of te genezen. De mate van de gevoeligheid is wel te onderdrukken en onder controle te houden met bepaalde medicijnen en met behandelingen.
Deze behandelingen zijn gericht op de factoren die de gevoeligheid in stand houden (zie opsomming hierboven).
Welke van deze behandeling de meest geschikte is, verschilt
per persoon."
Chronische pijn en opiaten,
en een leven dat steeds beperkter wordt.
Langdurig gebruik van opiaten
Het grootste deel van de langdurige gebruikers van opiaten zijn chronische pijnpatiënten. Sommige van hen gebruiken al jaren opiaten, soms wel 10 jaar. Deze groep bestaat voor het grootste deel uit vrouwen van 45 en ouder. Er zijn 1 ½ keer zoveel vrouwelijke langdurige gebruikers als mannen.
Bron/link: Monitor Voorschrijven Opioïden 2018 - 2019 *
In de loop der tijd nemen de bijwerkingen van de opiaten in ernst toe. Ze sluipen erin, en maken het leven van de gebruiker steeds onprettiger - en onveiliger. Het zijn niet alleen de opiaten die een bedreiging vormen voor je gezondheid. Ook gevaren van buitenaf, bijvoorbeeld het verkeer, en de kans op vallen, vormen een risico bij opiaatgebruik.
En dan is er nog de toenemende pijn waarmee je te maken krijgt. Deze pijn, nota bene de klacht waarvoor de opiaten zijn voorgeschreven, is een bijwerking van de opiaten zelf. Ook depressie kan een bijwerking zijn van langdurig opiaatgebruik.
​
Daarnaast is er een leven dat steeds beperkter wordt. Verminderde beweeglijkheid, angst om te bewegen, een steeds kleine kringetje waarin het leven zich afspeelt maken het leven steeds minder leuk. Het effect van de opiaten staat allang niet meer in verhouding tot wat ze opleveren.
​
​
​
​
​
​
​
“Het hebben van chronische pijn is emotioneel zeer zwaar. De lijdenslast en vaak ook de uitzichtloosheid veroorzaken vaak negatieve emotionele veranderingen. Depressie en angst kunnen dan versterkt worden.
Soms is men juist gestart met opiaten om te proberen deze negatieve psychologische veranderingen te verhelpen.
Ook hier is geen beslissend onderzoek beschikbaar, maar de studies die er wel zijn, laten zien dat hoe meer opiaten patiënten gebruiken, hoe erger hun ... (psychische klachten) … zijn. Het lijkt erop dat opiaten de kans op en de ernst van een depressie juist vergroten.”
​
Bron/link: Patiëntenfolder Opiaten bij Chronische Pijn, Erasmus MC, Rotterdam *
Emotioneel zeer zwaar
Foto: Shane McKnight, Unsplash
Opiaten helpen niet bij chronische pijn
Artsen weten al heel lang dat opiaten niet geschikt zijn voor de behandeling van chronische pijn. Maar toch worden ze nog steeds voorgeschreven aan chronische pijnpatiënten.
Meestal gaat het om patiënten met rug- en gewrichtsklachten, die hevige pijn lijden. Zij hebben onvoldoende baat bij een behandeling met paracetamol in combinatie met NSAID’s zoals bv. Diclofenac en Naproxen. Zij smeken de arts om een krachtige pijnstiller: een opiaat.
Soms worden er dan foute keuzes gemaakt, die het probleem voor de patiënt alleen maar groter maken. Natuurlijk willen artsen hun uiterste best doen om de patiënt van de pijn af te helpen.
Opiaten zijn geen langetermijn-oplossing voor chronische pijn. Vooral voor chronische pijnpatiënten zullen de nadelen van het opiaatgebruik - vooral de toename van pijn die de opiaten veroorzaken -altijd zwaarder wegen dan de voordelen. Dan moet de patiënt er weer mee stoppen - met alle narigheid van dien.
​
-
Voor een kleine groep chronische pijnpatiënten is langdurig gebruik van opiaten wel een goede oplossing. Maar alleen wanneer er een lage dosering wordt gebruikt. Daarbij dient ook nog regelmatig een ‘gebruikspauze’ te worden ingelast. De patiënt moet voortdurend onder controle blijven van een deskundige arts.
-
Soms werkt een opiaat tijdelijk om chronische pijn te verlichten.
Maar ook al werkt een opiaat op de korte termijn goed, dat wil nog niet zeggen dat dat zo blijft. De werking kan op den duur afnemen. Dan moet er worden gestopt met het gebruik worden afgebouwd en dat is meestal niet makkelijk.
​
-
Sommige chronische pijnpatiënten blijven, ondanks een hoge dosering opiaten, veel pijn houden. ​De middelen afbouwen en een andere oplossing zoeken is dan beter dan maar blijven doorgaan met de opiaten. Dat afbouwen is, juist vanwege de chronische pijn, niet gemakkelijk.
​Gelukkig bestaan er sinds enkele jaren klinieken die gespecialiseerde trajecten aanbieden, waarin mensen worden geholpen met zowel het probleem van de chronische pijn als het probleem van de opiaten die moeten worden afgebouwd.
​
Verslaafd geraakt...
of verslaafd gemaakt?
Hoe is het mogelijk dat er, ondanks alle nadelen van langdurig opiaatgebruik, zoveel langdurige opiaatgebruikers zijn in Nederland?
Deels is dat een erfenis uit het verleden. Vroeger schreven artsen heel gemakkelijk opiaten voor aan chronische pijnpatiënten. Over stoppen werd niet nagedacht, noch door de arts, noch door de patiënt. En de herhaalrecepten bleven maar komen.
Het gevolg daarvan is dat er zo'n 200.000 mensen in Nederland rondlopen die, na vele jaren opiaatgebruik, verslaafd zijn geraakt/ gemaakt.
​​
Nieuwe combinatiebehandeling voor opiaatgebruik en chronische pijn
Gelukkig zijn er sinds enige jaren revalidatiecentra die behandelingen hebben, waarbij aandacht is voor zowel het opiaatgebruik als de chronische pijn.
'Mensen bloeien vaak helemaal op, wanneer de dempende werking van de opiaten eindelijk verdwenen is,' is een veelgehoorde kreet uit de revalidatiecentra.
'Er zijn mensen die, soms na jaren van opiaatgebruik, enorme gezondheidswinst behalen, terwijl ze nooit gedacht hadden dat dat mogelijk zou zijn.'
​
Meer over deze combinatiebehandelingen en waar die worden aangeboden lees je op de pagina Afbouwen bij Chronische Pijn.