.png){kind=small}
Opiaten worden veel voorgeschreven aan mensen met pijn door kanker. Het gaat dan meestal om oxycodon, fentanyl, tapentadol, morfine, hydromorfon, of methadon.
Het voorschrijven gebeurt vaak in situaties van spoed. Naarmate de ziekte zich verder positief of negatief ontwikkelt kan er een moment komen om te beslissen of je doorgaat met de opiaten, de dosering moet verhogen of dat je wilt proberen af te bouwen.
Het kan zijn dat je pijnklachten inmiddels zijn afgenomen (doordat een behandeling aanslaat) zonder dat je dat merkt: de pijn wordt immers gedempt door de medicatie.
Het kan ook zijn dat je pijn is toegenomen. Dan kan een gevolg zijn van je ziekte. Maar toegenomen pijn is ook een bijwerking is van het opiaatgebruik zelf.
Hoe dan ook, het kan het zinvol zijn om met je arts te bespreken of afbouwen voor jou verstandig is. Je wilt immers niet langer dan nodig deze zware pijnstillers blijven gebruiken.
Afbouwen kan veel voordelen opleveren, want opiaten hebben bijwerkingen die je levenskwaliteit flink kunnen aantasten.
Sommige mensen kunnen niet meer autorijden, omdat ze last hebben van verwardheid en duizeligheid.
Daarnaast is er de sufheid, het gevoel van ‘er niet helemaal bij zijn’, emotioneel afgesloten te raken van de wereld.
Qua lichamelijke klachten komen obstipatie en maagklachten komen veel voor.
Andere bijwerkingen kunnen zijn: trillende benen, rusteloze benen, een brandend gevoel onder de huid, je niet lekker voelen, een grieperig gevoel, koude rillingen, misselijkheid, stijfheid, verkramping, hevige pijn op meerdere plaatsen in het lichaam.
Vaak is het lastig om vast te stellen waar deze klachten precies vandaan komen, omdat je anti-kankermedicatie ook dergelijke klachten kan geven. Stress doet ook veel. Je arts kan niet in een glazen bol kijken om te zien waar jouw klachten precies vandaan komen.
Artsen (en patiënten) realiseren zich vaak onvoldoende dat opiaatgebruik zelf extra pijn kan veroorzaken. Dit geldt niet specifiek voor kankerpatiënten, het gebeurt bij iedereen die opiaten gebruikt.
De pijn ontstaat omdat het systeem overgevoelig is geraakt door de opiaten. Je krijgt dus extra pijn. Dit kan een belangrijke reden zijn om af te bouwen, al is het maar gedeeltelijk. Het is heel belangrijk om hier bij stil te staan.
Lees meer door op onderstaande button te klikken
Afbouwen kan een zware weg zijn; dit komt omdat je naast de opiaten ook te maken hebt met je ziekte. Dat maakt het ingewikkeld om de keuze te maken om af te bouwen en het afbouwen ook vol te houden.
Je weet van tevoren niet of je helemaal zonder pijnmedicatie kunt. Wie weet hebben de tumoren blijvende schade aangericht, of is de pijn een gevolg van je behandeling. Is het dan verstandig om af te bouwen?
Pijn is helaas ook een van de bijverschijnselen van het afbouwen van opiaten. Maar tegelijkertijd weet je niet precies waar die pijn vandaan komt. Die onzekerheid over wat je precies voelt kan je angst voor mogelijke uitzaaiingen versterken.
Je bent bang dat er misschien nieuwe uitzaaiingen komen voordat je eindelijk klaar ben met afbouwen. Dat is lastig te combineren met 'je lichaam de tijd geven om rustig af te bouwen’.
Het is al lastig om onderscheid te maken tussen de bijwerkingen van je anti-kanker-medicatie, chemo, bestraling of (anti)hormoontherapie en de algehele stress door je ziekte. Daar komen nu de onttrekkingsverschijnselen van het afbouwen nog bij.
Afbouwen is lichamelijk en geestelijk behoorlijk belastend. Of je deze uitdaging wilt aangaan, hangt af van jouw persoonlijke situatie.
Je hoeft niet per se naar nul af te bouwen; je kunt ook gedeeltelijk afbouwen. Een lagere dosis maakt al een groot verschil qua bijwerkingen en hoe je je voelt. Het kan ook een opstapje zijn om later alsnog verder af te bouwen, of over te stappen op een andere vorm van pijnbestrijding.
Sommige mensen gaan zelf experimenteren met het verlagen van hun dosis, maar daarmee begeef je je al snel op gevaarlijk gebied. Zelfs een klein beetje minderen kan al grote gevolgen hebben.
Of je nu je dosis een klein beetje wilt verlagen of je wilt helemaal afbouwen, zorg altijd dat je serieuze begeleiding hebt.
Wanneer je je dosis verlaagt, krijg je op een zeker moment te maken met onttrekkings/ ontwenningsverschijnselen. Deze kunnen zowel lichamelijk als geestelijk heel heftig zijn.
Daarom is het belangrijk dat het afbouwen zorgvuldig gebeurt, onder begeleiding van een deskundige arts die bijtijds kan bijsturen wanneer dat nodig is.
Qua afbouwen van oxycodon, fentanyl of morfine, kan de oncoloog, verpleegkundige of huisarts je vaak wel helpen met een afbouwschema. Maar alleen een schema is niet voldoende.
Je hebt ook iemand nodig die je uitlegt wat je te verwachten hebt qua klachten en ontwenningsverschijnselen en wat er gebeurt in je lichaam. Je hebt ook geruststelling nodig, want het gevoel van afbouwen is onprettig, een beetje eng zelfs, zeker omdat je naast het afbouwen ook te maken hebt met een ziekte die soms onverwachte gevolgen kan hebben.
Als je merkt dat het afbouwen niet lukt en dat je teveel last krijgt van onttrekkingsverschijnselen, kan een gespecialiseerde verslavingsarts jouw arts via telefonisch contact (intercollegiaal overleg) adviseren bij het afbouwen. Dit gaat via een van de verslavingsklinieken.
Maar het beste is om je afbouwtraject te laten begeleiden door een verslavingsarts. Bedenk dat dit een zeer specifieke deskundigheid is: de opleiding voor verslavingsarts duurt zes jaar. Een huisarts heeft deze kennis en ervaring niet in huis.
Wanneer je gaat afbouwen heb je in feite een team nodig van specialisten met elk zijn/haar eigen deskundigheid: kennis over kanker, pijn en het afbouwen van opiaten en liefst een combinatie daarvan.
Sommige instellingen voor verslavingszorg bieden speciale pijnprogramma’s aan. Voordat je gaat afbouwen, doorloop je eerst het pijnprogramma. Je leert methoden om je pijn te hanteren. Wanneer het afbouwen begint heb je deze vaardigheden alvast onder de knie.
Bekijk onze lijst van instellingen die een gecombineerde behandeling voor het afbouwen van opiaten en chronische pijn aanbieden.
Een aantal ziekenhuizen werkt met verpleegkundig specialisten die kennis hebben over bijwerkingen van je behandelingen. Ook je huisarts heeft hier verstand van. Maar of je oncoloog, huisarts of verpleegkundige jouw vragen over ‘pijn’ kunnen beantwoorden is niet vanzelfsprekend. Het is hun specialisme immers niet.
Je oncoloog heeft vooral aandacht voor de bestrijding van je ziekte. Qua bijwerkingen ligt de focus op mogelijke bijwerkingen die levensbedreigend zijn, of je zo erg parten spelen dat je je behandeling niet meer verdraagt.
Als je veel last hebt van pijn, kun je vragen om een doorverwijzing naar de pijnpoli van je ziekenhuis. Er bestaan daarnaast speciale programma’s voor pijn bij kanker, die je helpen ‘mentaal’ om te gaan met pijn. Daar hebben ze echter vaak geen kennis over (afbouw van) pijnmedicatie.
Je kunt ook een verwijzing vragen naar een pijnarts; samen kun je dan bepalen welk type pijnmedicatie en dosering het beste bij je past.
Als je meer wilt weten over de medicatie die jij gebruikt, of over andere soorten pijnmedicatie, kijk dan in het Farmacotherapeutisch Kompas.
Wanneer je oxycodon fentanyl of morfine gaat afbouwen en je hebt tegelijkertijd te maken met kanker, is steun vanuit je omgeving onmisbaar. Het is belangrijk dat je met mensen kunt praten, je verhaal kwijt kunt. Je hebt immers een zware weg achter de rug en je hebt nog een zware weg te gaan.
Heb je onvoldoende steun van mensen om je heen, probeer dat dan op een andere manier te regelen.
Een osteopaat of een haptonoom kan extra ondersteuning bieden wat betreft het lichamelijke gedeelte van het afbouwproces. Eventueel kan een psycholoog je ondersteunen.
Daarnaast zijn er gespreksgroepen, maatschappelijk werk van het ziekenhuis, therapeuten in inloophuizen en speciale psychologische centra voor omgaan met kanker. Bijvoorbeeld als je angstig bent, of vanwege de impact die je ziekte op je leven heeft. Houd er rekening mee dat daar wachtlijsten kunnen zijn en dat deze groepen niet gericht zijn op het begeleiden van iemand die opiaten afbouwt.
Er bestaan Facebookgroepen speciaal voor kankerpatiënten; ook daar ligt de focus op de ziekte, niet het afbouwen van de opiaten.
Als aanvulling op de ondersteuning die je ontvangt vanwege je ziekte, kun je terecht bij de besloten Facebookgroep Opiaten Afbouwen.
Het is een veilige plek waar je andere kunt ontmoeten die, net als jij, bezig zijn met het afbouwen van opiaten. De sfeer is warm en vriendelijk; mensen wisselen informatie uit, delen ervaringen, steunen elkaar en leven met elkaar mee. In de groep kun je van alles bespreken.
Mocht je je persoonlijke verhaal liever niet willen delen in de groep, dan is dat geen probleem. Je kunt beginnen met lezen wat anderen vertellen en misschien op een later tijdstip, wanneer je je op je gemak voelt, aan het gesprek deelnemen.
