Ontwennen en ontwenningsverschijnselen
Ontwenningsverschijnselen horen bij afbouwen.
Sommige mensen slagen erin Oxycodon, Fentanyl of Morfine relatief makkelijk af te bouwen,
maar anderen hebben er veel problemen mee.
Over het algemeen geldt: hoe langer je opiaten hebt gebruikt, hoe heviger de ontwenningsverschijnselen zijn, en hoe langer ze aanhouden. Maar ook als je deze middelen relatief korte tijd gebruikt hebt, en de dosis niet extreem hoog was, kun je veel last van ontwenningsverschijnselen hebben. Die treden al op wanneer je de opiaten meer dan 2 weken hebt gebruikt.
​
"Extreme ontwenningsverschijnselen zijn
een teken dat je te snel gaat."
Extreme ontwenningsverschijnselen, zoals nachtenlang geen oog dicht doen, overgeven, extreem onrustige benen en/of spierspasmen betekenen dat je te snel gaat.
Overleg met je huisarts over het verlagen van het afbouwtempo, of het verkleinen van de afbouwstappen. Wacht niet tot je half dood bent van ellende voordat je aan de bel trekt. Hoe zieker je wordt, hoe langer het duurt voordat je lichaam weer is bijgekomen.
Blijf tijdens het afbouwen steeds luisteren naar je lichaam. Neem de volgende verminderingsstap pas als je lichaam tot rust is gekomen. Las desnoods even een korte pauze in.
Laat je niet opjutten door wat anderen zeggen, of door jezelf.
Foto: Alessandro Russo, Unsplash
"Verlaag nooit je dosering als je veel
last hebt van ontwenningsverschijnselen
want dan worden ze nog erger."
Ontwenningsverschijnselen
De meeste mensen maken aanvankelijk een goede start met afbouwen. Maar hoe verder je komt, hoe moeilijker het wordt. De meeste mensen hebben in meerdere of mindere mate last van de onderstaande ontwenningsverschijnselen.
-
een grieperig gevoel
-
pijn in spieren en gewrichten
-
niet kunnen slapen
-
extreem zweten
-
koude rillingen, koud zweet
-
verkrampte spieren
-
onrust, 'kriebel' in je spieren
-
angst en paniek
-
depressie
-
huilbuien
-
geen eetlust
-
misselijkheid, overgeven
-
diarree
-
buikpijn
Ontwenningsverschijnselen meten
Je kunt je ontwenningsverschijnselen ook ‘meten’ . Op https://www.drugabuse.gov/sites/default/files/ClinicalOpiateWithdrawalScale.pdf vind je een lijst van de meest voorkomende ontwenningsverschijnselen.
Daarop kan je de ernst van je klachten invullen op een schaal van 0 tot 4. De eindscore kan een hulpmiddel zijn om te beoordelen of de ontwenningsverschijnselen die je ervaart objectief / meetbaar zijn of (deels) subjectief / gevoelsmatig.
​
Als je je zorgen maakt of de ontwenningsverschijnselen die je voelt wel normaal zijn, bespreek dat dan met je huisarts.
Hoe lang houden ontwenningsverschijnselen aan?
Wanneer je lichaam helemaal ontgift is, en alle sporen van opiaten verdwenen zijn, verdwijnen ook de ontwenningsverschijnselen. Maar soms blijven een bepaalde klachten hangen; dit kan wel tot een half jaar duren.
-
Ontwenningsverschijnselen ontstaan doordat de chemische fabriek van het lichaam ontregeld is geraakt door het opiaatgebruik. Dit is de oorzaak van alle lichamelijke en geestelijke klachten die je ervaart. Meer over hoe het werkt, lees je op de pagina Verslaving: Hoe ontstaat verslaving.
​
-
Opiaten schakelen het eigen pijnbeheersingssysteem van het lichaam uit en neemt de pijnbeheersingstaken over. Wanneer je stopt, moet je eigen pijnbeheersingssysteem weer op gang komen. Dat kost tijd en in die periode kun je behoorlijk slecht voelen. Er is tijdelijk niets in je lichaam waardoor eventuele pijn beheerst en gedempt wordt.
Hoe ontstaan ontwenningsverschijnselen?
Angst, verdriet, depressie
Ook gevoelens van verdriet of depressie kunnen optreden tijdens het afbouwen. Sommige mensen krijgen last van angsten. Dat kan komen omdat je emoties lange tijd onderdrukt zijn geweest door de opiaten.
​
Klik door naar de pagina Angst en Depressie om meer hierover te lezen.
Slaapproblemen
Slaapproblemen horen bij het afbouwen. Tijdens het ontwennen is er meestal weinig aan te doen. Ook al krijg je slaapmedicatie voorgeschreven, vaak werkt het niet, of maar half. Pas wanneer je lichaam tot rust gekomen is, heb je er meer baat bij.
Slaapproblemen houden vaak lang aan, ook nadat je gestopt bent met de opioïden. Uiteindelijk gaan ze weer over, maar hoe lang dat duurt is niet te voorspellen.
Pijn
Pijn is een heel naar bijverschijnsel van stoppen met opiaten. Helaas is pijn die optreedt tijdens het afbouwen niet goed te bestrijden met medicatie. Wat je voelt is de ontwenning: het lichaam dat vraagt om opiaten, in de vorm van pijn.
Klik door naar de pagina Pijn om meer te weten te komen over pijn tijdens het afbouwen.
​
Foto: Christina Victoria Craft, Unsplash
Chronische pijnklachten
Mensen met chronische pijnklachten hebben het meeste last van pijn tijdens het afbouwen. Zodra de dosering van de opiaten omlaag gaat, nemen de pijnklachten toe.
​
Een heel rustig afbouwtraject, met heel veel ruimte voor het lichaam om tot rust te komen, is de beste manier om de dosering omlaag te brengen.
​
Klik door naar de pagina Afbouwen bij chronische pijn om meer hierover te lezen.​
​
Lukt het niet om af te bouwen, dan kan een afbouwtraject bij de verslavingszorg een optie zijn.
Vraag je huisarts gerust om een doorverwijzing, als je denkt dat je dat nodig hebt. Als je arts er niet over begint, kun je er ook zelf over beginnen. Zorg dat je bijtijds doorverwezen wordt, want bij de verslavingszorg zijn vaak wachtlijsten.
​
Klik door naar de pagina Verslaving om meer te lezen over opiaten en verslaving.
Klik door naar de pagina Verslavingszorg om meer te weten te komen over de trajecten die je daar kunt volgen.
Als het afbouwen niet lukt...
Helaas gebeurt het vaak, dat er te lang gewacht wordt met overstappen naar de verslavingszorg.
Een verslavingsverpleegkundige zegt daarover: “Mijn ervaring is dat veel huisartsen opiaten makkelijk voorschrijven en vervolgens niet goed weten af te bouwen als het gebruik eenmaal 'uit de hand gelopen' is. Niet alle huisartsen weten ons dan goed te vinden. Het zou mooi zijn als er meer samenwerking komt tussen verslavingszorg en huisartsen. Vaak melden ze patiënten pas aan, als het heel erg uit de hand gelopen is.”
​
Tegen alle ontwenningsverschijnselen kan medicatie worden voorgeschreven, behalve tegen pijn. Tijdens het afbouwen is er niets dat die pijn kan wegnemen. De pijn is een uiting van het lichaam dat vraagt om opiaten.
​
-
Oxazepam en andere ‘pammetjes’: het maakt je wat rustiger, maar het werkt niet om de ontwenningsverschijnselen mee weg te krijgen. Gebruik het met mate. Kijk uit dat je niet de ene verslaving inruilt voor de andere. Ook stoppen met oxazepam is erg vervelend.
-
Amitriptyline: dit is een antidepressivum dat kan helpen bij het slapen. Wanneer je ernstige ontwenningsverschijnselen hebt, zal het niet altijd helpen, maar misschien dat je je toch wat beter voelt. Als het niets doet, stop er dan weer mee.
-
Diverse slaapmiddelen: ook hier geldt dat ze niet werken wanneer je hevige ontwenningsverschijnselen hebt. Pas wanneer je lichaam wat tot rust gekomen is heb je er meer baat bij. Gebruik nooit meer dan de aangegeven dosering!
-
Pramipexol: dit is een middel tegen onrustige benen dat ook wordt gebruikt bij de ziekte van Parkinson. Doordat het de spieren kalmeert, kan het je helpen te slapen. Niet iedereen mag Pramipexol gebruiken; je arts kan je daar meer over vertellen.
-
Antibraakmiddelen: heb je veel last van braakneigingen, dan kun je je huisarts vragen om een middel dat je maag tot rust brengt.
-
In de verslavingszorg wordt ook andere medicatie voorgeschreven, maar die valt buiten dit kader.
Medicatie tegen ontwenningsverschijnselen
Gebruik deze middelen
alleen op voorschrift van een arts
en nooit meer dan is voorgeschreven.
Gebruik nooit pillen van iemand anders!
Huismiddeltjes
Huismiddeltjes die wat helpen tegen koude rillingen zijn een elektrische deken, een warme föhn, warme thee, warme pap, warme baden of een warme douche.
Om slapeloze nachten en ellendige dagen door te komen is er TV, Netflix, Youtube, muziek, en meditatie, als je dat kunt opbrengen. Alles wat jou helpt om de tijd door te komen is goed.
​
Een waslijn om je doorweekte kleding te laten drogen, als je zoveel zweet dat er toch niet tegenop te wassen valt. Maak het jezelf gemakkelijk!
Pas op met slaap- en kalmeringsmiddelen
​
Als je slaap- en kalmeringsmiddelen gebruikt, wees dan extra voorzichtig op straat, met oversteken en vooral ook met fietsen. Omdat je niet snel kunt reageren (ook al besef je dat misschien niet) kun je in gevaarlijke situaties terecht komen. Autorijden is uit den boze!
Wees ook thuis voorzichtig. Kijk uit voor vallen, wanneer je uit bad of onder de hete douche vandaan stapt, of wanneer je onder de douche staat.
Bronnen/links
Guidance for opioid reduction in primary care, door het Oxford Pain Management Centre *
​
Opioids aware: a structured approach opioid prescribing, Faculty of Pain Medicine (GB) *
​
Ontwenningsverschijnselen kunnen
verschrikkelijk zijn...
Soms heb je het gevoel dat er
nooit een eind aan komt.
Maar het gaat lukken. Echt waar!
Hoe moeilijk het ook is,
verlies nooit de moed
en geef niet op.