Fentanyl, vooroordeel en stigma binnen de zorg

Ervaring
25 jul
4 minuten om te lezen

Bijgewerkt op: 28 aug

Hoe vooroordelen levensreddende zorg in de weg staan

Yvonne leeft met diabetes type 1 en meerdere chronische aandoeningen. Ze zit in een rolstoel, maar leidt een actief leven als moeder en vrijwilliger. Wanneer ze door een medische noodsituatie een ambulance nodig heeft, loopt alles echter anders dan verwacht. Niet haar bloedsuikerwaarden, maar haar medicatiegebruik krijgt de hoofdrol. Dit is een verhaal over fentanyl, vooroordeel en stigma binnen de zorg.

Een leven met zorg en inzet - en het stigma rond fentanyl

Yvonne is een sterke vrouw. Ondanks haar beperkingen runt ze haar huishouden, zorgt voor haar kinderen én doet vrijwilligerswerk, onder andere voor Opiaten Afbouwen en de dierenbescherming.

Ze gebruikt al meer dan twaalf jaar fentanylpleisters – een krachtige opioïde pijnstiller – om haar pijn onder controle te houden. Ze functioneert daar goed op. Haar medische situatie is complex, maar stabiel.

“Ik heb mijn leven goed op orde. Mijn kinderen gaan naar school, ik ben actief, ik draag bij aan de samenleving. Mijn medicijnen maken dat mogelijk.”

Ernstige hyperglykemie – en een onverwachte reactie De medische noodsituatie

Op een dag raakt Yvonne buiten bewustzijn in haar woonkamer. Haar bloedsuikerwaarden zijn extreem hoog – een ernstige hyperglykemie. Haar dochter belt direct 112

De ambulance arriveert; Yvonne is niet aanspreekbaar. In plaats van direct het medische protocol te volgen voor een bekende diabeet met hyperglycemie beginnen de hulpverleners haar dochter vragen te stellen over haar moeder... en haar medicatiegebruik.

De focus verschuift: van bloedsuiker naar fentanyl

Vooroordelen overschaduwen medische zorg

Wanneer de hulpverleners Yvonne's medicijnlijst in handen krijgen richten ze zich vrijwel uitsluitend op het gebruik van fentanyl. Ze vragen haar oudste dochter of Yvonne vaker zo “versuft” op de bank ligt, en hoe ze omgaat met haar pijnmedicatie.

“Alle aandacht ging uit naar mijn fentanylgebruik. Ze hadden het er zo druk mee, dat ze vergaten dat ze ook nog het infuus moesten aansluiten.”

Haar dochter geeft vanaf het begin duidelijk aan dat Yvonne diabeet type 1 is, vaak erg hoog zit met haar bloedsuikerwaarden en haar sensor hoge waardes afgaf voordat zij wegviel. Yvonne's dochter blijft herhalen dat Yvonne een diabeet is, maar dat wordt genegeerd. Yvonne is al die tijd nauwelijks bij kennis. Achteraf vertelt Yvonne: “Normaal wordt, zodra de ambu er is, direct de hartmonitor aangesloten, suikerwaardes worden gemeten en dan wordt gelijk het infuus aangesloten. Dit gebeurt of gelijk thuis, of terwijl de ambulance nog op de parkeerplaats staat. Dit was de eerste keer dat dat niet zo was."

Niet direct zorg - maar een melding bij Veilig Thuis

Wanneer Yvonne tijdens de rit naar het ziekenhuis weer bij bewustzijn komt, krijgt zij allereerst te horen dat er een melding zal worden gedaan bij Veilig Thuis – vanwege haar fentanyl gebruik.

"Pas toen de ambulance al een eind op weg was naar het ziekenhuis, werd het noodzakelijke infuus aangelegd. Gewoonlijk gebeurt dit zodra de ambulance arriveert."

Gelukkig kon Yvonne dankzij eerdere hulpverleningstrajecten aantonen dat er geen sprake was van gevaar of verwaarlozing en dat zij goed functioneert als moeder. Maar wat als dit bij iemand was gebeurd zonder dossier of netwerk?

Als opiaatgebruik meteen gelinkt wordt aan misbruik

Als medicatiegebruik automatisch wordt gezien als verdacht, lopen mensen met pijn en complexe zorgvragen het risico onterecht te worden gestigmatiseerd. Dat kan niet alleen emotioneel ingrijpend zijn, maar ook gevaarlijk.

"Zonder mijn situatie echt te kennen, werd er geoordeeld op basis van een medicatielabel"

De zorg in het gedrang door aannames

In het geval van Yvonne is er kostbare tijd voorbijgegaan, voordat het ambulancepersoneel eindelijk het infuus aansloot: de medische handeling waarvoor zij waren opgeroepen. Gelukkig liep het uiteindelijk goed af.

Kijk naar de mens achter de medicatie

Dit verhaal gaat niet over één vrouw of één melding. Het gaat over hoe gemakkelijk hulp kan omslaan in achterdocht, en hoe essentieel het is om te kijken naar de volledige mens en niet alleen naar een lijst met medicijnen, zeker wanneer op die lijst een opiaat voorkomt.

Waar zit het stigma in dit verhaal?

• Yvonne’s fentanylgebruik werd belangrijker gevonden dan haar acute medische noodsituatie.

• In plaats van direct te handelen bij een levensbedreigende hyperglykemie, richtte de ambulancebemanning zich op vooroordelen over opioïden.

• Haar rol als moeder werd in twijfel getrokken, zonder kennis van haar situatie.

⚠️ Het stigma zit in het automatisch koppelen van opioïdengebruik aan misbruik of onverantwoord gedrag. Daardoor werd Yvonne niet in de eerste plaats gezien als een patiënt in nood, maar als iemand die zich moest verantwoorden voor haar medicatiegebruik.

Hoe had dit beter gekund?

• Volg het medische protocol bij acute noodsituaties en stel levensreddende zorg altijd voorop. • Kijk naar de volledige medische situatie, niet alleen naar één middel op de medicatielijst. • Behandel elke patiënt als individu, niet als stereotype, en laat aannames nooit zwaarder wegen dan feiten.

⚠️ Dit gaat niet alleen over stigmatisering, maar ook over het willens en wetens uitstellen van essentiële, levensreddende zorg.